تاریخچه چاپ در ایران و جهان

در این مقاله قصد دارم تا به طور مختصر شما را با تاریخچه صنعت چاپ آشنا کنم و سیر تحول آن را در ایران بررسی نمایم.

پس اگر شما هم به مفاهیم چاپ علاقه مند هستید یا در این حوزه فعالیت میکنید، احتمالا مطالعه این مقاله میتواند برای شما مفید باشد.

دستگاه چاپ دستگاهی است که امکان تولید انبوه مواد چاپی یکنواخت، عمدتاً متن در قالب کتاب، جزوه و روزنامه را فراهم می کند. ماشین چاپ که در چین ایجاد شد، قبل از اینکه در قرن پانزدهم در اروپا توسط یوهانس گوتنبرگ و اختراع ماشین چاپ در اروپا توسعه یابد، جامعه را متحول کرد.

ماشین چاپ چه زمانی اختراع شد؟

هیچ کس نمی داند که اولین ماشین چاپ چه زمانی اختراع شد یا چه کسی مبدع اولین چاپخانه بوده است، اما قدیمی ترین متن چاپی شناخته شده در چین در هزاره اول پس از میلاد یافته شده شد.

گفته می شود که الماس سوترا، یک کتاب بودایی از دانهوانگ، چین در حدود سال 868 پس از میلاد در زمان سلسله تانگ، قدیمی ترین کتاب چاپی شناخته شده است.
در زمان سلسله سونگ، که از سال 1127 تا 1279 پس از میلاد حکومت می کرد، کتاب ها در جامعه رایج شده بود و به ایجاد طبقه ای علمی از شهروندان با مهارت هایی برای تبدیل شدن به کارمندان دولت کمک می کرد. مجموعه های عظیم کتاب های چاپی نیز نمادی برای طبقه ثروتمند شد.

یوهانس گوتنبرگ و چاپ ماشینی

در اروپا تا 150 سال پس از نوآوری وانگ چن ظاهر نشد. یوهانس گوتنبرگ زمانی که در سال 1440 شروع به آزمایش در استراسبورگ فرانسه کرد، یک تبعیدی سیاسی از ماینز آلمان بود. او چندین سال بعد به ماینز بازگشت و تا سال 1450 یک دستگاه چاپ کامل و آماده برای استفاده تجاری داشت.

اعتقاد بر این است که گوتنبرگ تا سالها بعد به چاپ کردن ادامه داد و احتمالاً نسخه ای از کاتولیکون، یک فرهنگ لغت لاتین، را در سال 1460 تولید کرد. اما گوتنبرگ پس از 1460 هرگونه تلاش برای چاپ را به دلیل اختلال در بینایی متوقف کرد. یوهانس گوتنبرگ در سال 1468 درگذشت.

پیشینه چاپ در ایران

تاریخ چاپ در ایران به پنج قرن پیش از میلاد یعنی به زمان پادشاهان هخامنشی (هخامنشیان) و مهرهای سلطنتی می‌رسد که برای تأیید احکام و فرمان‌های حکومتی از آن‌ها استفاده می‌کردند.

ورود این واژه به زبان فارسی را به اواخر قرن هفتم هجری نسبت می‌دهند و آن مربوط به پول‌های کاغذی ای بوده که به آن چاو می‌گفتند.

اولین دستگاه چاپ در ایران بسیار ساده بود و بر اساس پِرِس و حکاکی روی چرم استوار بود. عده‌ای نیز معتقدند که این واژه همان چهاب یا چهابه است در زبان هندی به مفهوم مهری که با آن بر روی پارچه نقش می‌زدند.

به ظن برخی، لغات «چاپ» و «چاپ خانه» از همین دوره وارد زبان فارسی شده و اصل آن از «چاو» و «چاوخانه» گرفته شده‌است. البته دهخدا لغت چاپ را از ریشه «چهاپ» یا «چهاپه» سانسکریت می‌داند.

نخستین چاپخانه در ایران به دوران صفویان بازمی‌گردد که کشیشان ارامنه در جلفای اصفهان با آن تعدادی دعا و ذکرهای مسیحی را چاپ کردند. در دوره حکومت نادرشاه افشار به گزارش دو سیاح خارجی جزوه‌هایی به لاتینی و عربی در ایران چاپ و پخش شد.

چاپ تصویری در ایران

درباره شروع شیوه چاپ‌سنگی در ایران روایات متعددی وجود دارد، اما روایت قوی‌تر این است که این شیوه را نخستین بار میرزا صالح شیرازی در تبریز راه‌اندازی کرد. میرزا صالح که از سوی دولت ایران برای فراگیری هنرهای جدید به اروپا رفته بود، در بازگشت یک دستگاه چاپ‌سنگی با خود به تبریز آورد که آن را در سال ۱۲۲۵ هجری قمری راه انداخت.

چاپخانه سنگی در مدت کوتاهی در تهران، اصفهان و سپس سایر شهرهای ایران تأسیس شد و بیش از ۵۰ سال تنها روش چاپ در ایران بود و تا اواخر دوره قاجار، هر چه در ایران انجام می‌شد، به روش چاپ سنگی بود.

البته هشت سال قبل از ورود چاپ سنگی به ایران چاپ سربی راه‌اندازی شده بود، ولی به علت هزینه و زحمت زیاد آن، پس از ورود چاپ سنگی، کنار گذاشته شد ولی بعدها در دوره قاجار دوباره استفاده از حروف سربی رایج گردید.

اولین چاپخانه به روش حروفچینی(چاپخانه حروفی) در اواخر دهه ۱۲۷۰، توسط یوسف اعتصامی(اعتصام الملک آشتیانی پدر پروین اعتصامی) در تبریز دائر گردید.

پیدایش چاپ تصویری نیز در ایران به زمان محمد شاه بر می‌گردد. نخستین کتاب شناخته شده‌ای که چاپ مصور شد، کتاب «لیلی و مجنون» مکتبی بود که در سال۱۲۵۹هـ. ق به طبع رسیده‌ است. در چهار صفحه از این کتاب تصاویری وجود دارد که با مرکب ترسیم و به معمول زمان با دست آن‌ها را رنگ کرده‌اند.

پس از آن در سال۱۲۶۴قمری «دیوان فضولی بغدادی» را با بیست تصویر به طبع رساندند. اولین فرد ایرانی که چاپ تصویری را فرا گرفت، آقا میرزا عبدالمطلب نقاش باشی اصفهانی بود. میرزا عبدالمطلب از طرف امنای دولت به فرنگ فرستاده شده و در آن جا چاپ تصویری آموخته بود.

وی از هوشمندان عصر خود بود و افراد دیگری از جمله آقا میرزا ابوتراب نقاش مخصوص وزارت انطباعات را از او فرا گرفته‌ اند. در نظر داشته باشیم که میان چاپ سنگی مصور و چاپ سربی مصور تفاوت بود.

چاپ سنگی مصور همانند چاپ معمولی بود و تنها تفاوت آن به مهارت نقاش در ترکیب مرکب چاپ برمی‌گشت که مرکب آن را از مرکب معمولی غلیظ تر می‌ساخت، اما چاپ سربی مصور منوط به گراورسازی بود و هم‌زمان با پیدایش چاپ مصور در ایران، در اروپا با استفاده از تیزاب مطالب را روی چوب می‌کندند و از روی مدل حاصله به چاپ می‌رساندند.

همچنین بخوانید : کاربرد چاپ دیجیتال در صنعت چاپ و بسته بندی

انواع چاپ:

چاپ برجسته یا لترپرس یا برجسته
چاپ گود یا فرورفته یا هیلوگراوور
چاپ مسطح یا افست یا لیتوگرافی

امروزه با توجه به ورود ماشین آلات پیشرفته چاپ به ایران کیفیت محصولات چاپی نسبت به گذشته به مراتب ارتقا یافته است. رایج ترین نوع آن در ایران افست می باشد.

چاپ افست در صنایع بسته بندی و همچنین در تبلیغات نقش بسیار مهمی را ایفا میکند. چاپ افست در موارد متعددی نظیر: چاپ کاتالوگ، بروشور، سربرگ، کارت ویزیت، جعبه، لیبل و … کاربردهای فراوانی پیدا کرده است.

موسسه فرهنگی هنری آریا هنر امروز مجهز به استودیوی طراحی، آتلیه عکاسی صنعتی حرفه ای و ماشین آلات چاپ افست به روز و مدرن آماده است تا در زمینه چاپ کاتالوگ و بروشور خدمات خود را به شما عزیزان ارائه نماید.

جهت کسب مشاوره، استعلام قیمت و همچنین اطلاعات بیشتر می توانید با شماره تلفن 66570035 واحد سفارشات تماس برقرار نمایید.

ویژگی هایی نظیر: